Hozirgi kundagi internetning yoshlarga tahdidi

 Bugungi raqamli asrda internet hayotimizningajralmas qismiga aylangan. Axborot olish, bilimlarnioshirish, muloqot qilish va ko‘ngilochar dasturlar orqalidam olish — bularning barchasi internet orqali amalgaoshmoqda. 2017/2025 yillarda Internet foydalanuvchilarisoni 14,7 mln.dan 32,7 mln.gacha oshgan.

Bu deyarli ikki barobar o‘sish bo‘lib, foydalanuvchilar sonining ko‘payishi onlayn axborotalmashinuvi, axborot tarqatish sur’atlari va ommaviyta’sirchanlikning kuchayishiga olib kelmoqda.

Ayniqsa, yoshlar internetdan kengfoydalanishmoqda. Ammo bu texnologik inqilob ortidakatta xavf-xatarlar, ayniqsa, yosh avlod uchun sezilarlitahdidlar yashiringan.

 1. Ma’lumotlar ishonchliligining pasayishi

Internetda har xil manbalar mavjud. Afsuski, yoshlarko‘pincha ishonchsiz, yolg‘on yoki noto‘g‘riaxborotlarga duch kelishadi. Ijtimoiy tarmoqlardatarqatilayotgan soxta yangiliklar, fitna nazariyalari yokinoto‘g‘ri ilmiy tushunchalar yoshlarning dunyoqarashiva tafakkuriga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.

2. Psixologik salomatlikka ta’siri

Ijtimoiy tarmoqlar orqali doimiy ravishda o‘ziniboshqalar bilan solishtirish, “ideal hayot” manzaralariniko‘rish yoshlar orasida ruhiy tushkunlik, stress, o‘zigapast baho berish kabi muammolarga sabab bo‘lmoqda. Tiktok, Instagram va boshqa platformalar orqali sun’iy“muvaffaqiyat” suratlari yoshlarni haqiqatdanyiroqlashtirmoqda.

3. Internet qaramligi

 Internetga haddan tashqari bog‘lanish, ya’ni“internet qaramligi”, hozirda keng tarqalgan muammogaaylangan. Ba’zi yoshlar kunning ko‘p qismini telefondao‘tkazadi, darsdan chalg‘iydi, oilaviy va ijtimoiyaloqalardan uzoqlashadi. Bu esa ularning shaxsiyrivojlanishi va ijtimoiy faolligini cheklaydi.

4. Kibermuhitdagi tahdidlar

Internetdagi kiberzo‘ravonlik, firibgarlik, faxsh vaekstremistik kontentlar yoshlar ongiga salbiy ta’sirko‘rsatmoqda. Ko‘plab yoshlar o‘zlari sezmagan holdazararli guruhlarga qo‘shilib qolmoqda yoki psixologikbosim ostida qolmoqda.

5. Shaxsiy ma’lumotlarning xavf ostidaqolishi

Yoshlar ko‘pincha internet xavfsizligiga e’tiborbermay, shaxsiy ma’lumotlarini ochiq joylashtiradi. Bu esa firibgarlar yoki zararli niyatli shaxslarga imkoniyatyaratadi. Oqibatda yoshlar turli xavfli vaziyatlarga duchkelishadi.

2022-yilda Kaspersky Lab tomonidan e’lon qilinganhisobotga ko‘ra, O‘zbekiston foydalanuvchilari orasida12–17 yoshdagi guruh ko‘proq phishing va zararliilovalar ta’sirida qolgan.

 6. Soxta axborot va manipulyatsiya

Bugungi kunda deyarli har kim blog yurita oladi, buesa axborot nazoratining zaiflashuviga olib keldi. Internetdagi yolg‘on, manipulyatsion yoki kontekstdanyulib olingan ma’lumotlar yoshlar onginishakllantirishda xavf tug‘diradi.

Internet — bu ulkan imkoniyatlar ombori. U orqalio‘qish, ishlash, muloqot qilish mumkin. Ammo yoshlaruchun bu imkoniyatlar xavfga aylanishi ham mumkin. Yaxshi endi hop internet shunchali zararli,tahdidli ekanundan foydalanmaylikmi deb aytsangiz javob o’laroq: “Internetdan to‘g‘ri foydalanish — zamonaviy yoshlaruchun eng muhim ko‘nikmalardan biridir. Internet ne’matmi? Ha, lekin bu ne’matning foyda yoki zararkeltirishi foydalanuvchining ongiga, axloqiga vaintizomiga bog‘liq-deb aytamiz. Quyida internetdanto‘g‘ri va foydali foydalanish uchun nimalarga amalqilish kerakligi haqida aniq va amaliy tavsiyalarberilgan:

 Internetdan to‘g‘ri foydalanish uchun nimaqilish kerak?

 1. Maqsadsiz emas, maqsadli foydalaning

• Har safar internetga kirishda o‘zingizga savolbering: “Men bu yerdan nima izlayapman?”

• Internetni ilm olish, til o‘rganish, ijobiy kontentko‘rish, yangiliklarni bilish yoki o‘z ustida ishlash uchunishlating.

 2. Vaqtni nazorat qiling

• Har kuni internetga qancha vaqt ajratilishinioldindan rejalashtiring (masalan, kuniga 2 soat).

• Soatlab TikTok, Instagram, YouTube’da o‘tirisho‘rniga foydali kurslar, ma’ruzalar yoki diniy ilmlarbilan shug‘ullaning.

• Telefoningizda “ekran vaqti” (screen time) funksiyasini yoqing va uni kuzatib boring.

 3. Foydasiz va harom kontentdan uzoqlashing

• Zinoga undovchi, axloqni buzuvchi, zo‘ravonlikyoki kufrga olib boruvchi videolar va sahifalardan darholchiqib keting.

• Bunday kontentga qarashning o‘zi Alloh huzuridagunoh hisoblanadi.

4. Diniy va axloqiy me’yorlarga amal qiling

• Har qanday kontentga nisbatan shundayyondashing: “Bu meni Allohga yaqinlashtiradimi yokiuzoqlashtiradimi?”

• Internetda yozgan, gapirgan va ulashgannarsalaringiz ham qiyomatda hisob-kitob qilinadi. Hadisda kelgan:

“Bandaning har bir so‘zi yozilmoqda, faqatsukutgina hisobga olinmaydi.”

5. Ijtimoiy tarmoqlardan ehtiyot bo‘ling

• Har bir ko‘rgan postga ishonmang, ayniqsa diniyyoki siyosiy mavzularda.

• Har kimga ergashmang — faqat ishonchli, salohiyatli ulamo va mutaxassislarga quloq tuting.

6. Shaxsiy ma’lumotlaringizni himoya qiling

• Internetda ismingiz, manzilingiz, telefonraqamingiz, oilangiz haqida ortiqcha ma’lumot bermang.

• Notanish shaxslar bilan shaxsiy muloqotdanehtiyot bo‘ling.

7. Internetni ijobiy faoliyatga aylantiring

• Kitob o‘qing, diniy ma’ruzalar tinglang, yangi tilyoki kasb o‘rganing.

• Yoshlar uchun mo‘ljallangan, halol va foydalidasturlarni yuklab oling.

• Onlayn darslar, kurslar orqali ilm va ko‘nikmaorttiring.

8. Ota-ona, ustoz yoki imom bilan maslahatlashibturing

• Agar biror narsa sizga shubhali tuyulsa — darholo‘zingizga yaqin, ishonchli kattadan so‘rang.

• Internetdagi har bir ma’lumot to‘g‘ri emas — haqiqatni ajratish uchun tajriba kerak.

Xulosa: 

Internet — bu kuchli vosita. U bilan olamnio‘rganish ham, gunohga botish ham mumkin. Farq — niyatda, tarbiyada va ongda. Shuning uchun har birmusulmon yosh quyidagini eslab yursin:

“Telefon — qalbing oynasi, nima izlayotganbo‘lsang, qalbingda o‘sha narsa yashayapti.”

 Niyatni to‘g‘rilang, internetni foyda tomonyo‘naltiring, nafsni emas, Allohni rozi qilishga harakatqiling.

Sattorov Ma’rufjon

“Hidoya” o’rtata’lim mussasasi 54-guruh talabasi