Имом Мотуридийнинг "Истиво" ҳақида айтган ажойиб таъвиллари

“Сўнгра Аршга “истиво қилди” (Сажда, 4) ояти борасида ҳам юқорида кўп таъвилларни айтиб ўтдик. Бироқ бу ерда юқорида айтиб ўтмаган бошқа бир маънони айтамиз. Эҳтимол бу маъно тўғрироқ ва ҳақиқатга яқинроқдир. 

Шундай бир сўзлар ва гаплар борки, Аллоҳ таоло ақл ва фаҳм учун уни идрок қилиш ва англашга йўл қолдирмаган. Мисол учун, “Сўнгра Аршга “истиво” қилди” ибораси. Зеро ушбу ибора бошқа ўринда зикр қилиниб, у ҳақида хабардордан сўрашга амр қилади:

ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ الرَّحْمَنُ فَاسْأَلْ بِهِ خَبِيرًا.

"Сўнгра У Аршга “истиво қилди”. У Раҳмондир. Уни Хабардордан сўра!" (Фурқон, 59).

Агар ушбу сўз (истиво)ни инсоннинг ақли ва тушунчасида билиш ва англаш имкони бўлганда, оламлар Раббисининг элчиси бўлган зот хабардордан, яъни Аллоҳ ёки Жаброилдан сўрамасдан туриб ҳам тушунган ва англаган бўлардилар. 

Аллоҳ таоло у зотни бу ҳақида сўрашга амр қилдими, демак буни ақл ва фаҳм орқали англаб, тушуниб бўлмайди, балки Аллоҳдан бўлган нақл орқали билинади. Расулуллоҳдан уни тафсир қилганлари ёки у ҳақида гапирганлари ёки бирон киши у ҳақида сўрагани нақл қилинмаган. Валлоҳу аълам.

Имом Мотуридий. Таъвилот ал-Қуръон, Сажда сураси тафсири.

Исоқхўжа Турсунов

билим юрти ходими