BAG‘RIKENGLIK – JAMIYATNING BARQARORLIGI VA BIRLIGI KAFOLATI
Bag‘rikenglik, – insoniyatning ezgulik va adolatga asoslangan fazilatlaridan biri bo‘lib, turli madaniyat, millat, din va qarashlarning tinch-totuv yashashiga xizmat qiladi. Bugungi globallashuv sharoitida bag‘rikenglik nafaqat axloqiy qadriyat, balki jamiyat barqarorligi va rivojlanishi uchun zaruriy omil hisoblanadi.
Bag‘rikenglik bu boshqalarning dunyoqarashini, fikrini, urf-odat va e’tiqodini hurmat qilish, shuningdek, ularning huquqlarini tan olishdir. Bu fazilat insonlar o‘rtasidagi o‘zaro hurmat va ishonchni mustahkamlaydi, turli xil ziddiyatlarning oldini oladi
Bag‘rikenglikning ahamiyati bir qancha asosiy jihatlarda namoyon bo‘ladi:
1. Ijtimoiy tinchlikni ta’minlash – Bag‘rikenglik turli guruhlar o‘rtasidagi murosaga asoslanib, tinchlikni mustahkamlaydi.
2. Madaniyatlararo muloqotni rivojlantirish – Turli madaniyat va millatlar bir-biridan o‘rganishi va boyib borishi uchun sharoit yaratadi.
3. Barqaror rivojlanishga hissa qo‘shish – Bag‘rikenglik barqaror rivojlanishni ta’minlovchi demokratik va inklyuziv jamiyatning poydevori hisoblanadi.
Turli din va e’tiqodlar bag‘rikenglikni targ‘ib qiladi. Islom dinida bu masalaga alohida e’tibor berilgan. Qur’oni karimning Hujurot surasi 13-oyatida shunday deyiladi:
"Ey insonlar! Biz sizlarni bir erkak va bir ayoldan yaratdik va sizlarni xalqlar va qabilalar qilib qo‘ydikki, bir-biringizni tanishingiz uchun."
Bu oyat insonlarning xilma-xilligini Allohning hikmati deb ko‘rsatadi va o‘zaro hurmat va tanishishni targ‘ib qiladi. Payg‘ambarimiz Muhammad (s.a.v) ham bag‘rikenglikning namunasini ko‘rsatganlar. U zot Makka mushriklariga ham, Madina yahudiylariga ham adolat va bag‘rikenglik bilan muomala qildilar.
Bag‘rikenglik tarix davomida jamiyatlar rivojlanishida muhim rol o‘ynagan. Misol sifatida O‘rta Osiyoning buyuk olimi Imom al-Buxoriy faoliyat ko‘rsatgan davrni ko‘rsatish mumkin. Bu davrda turli millat va din vakillari tinch-totuv yashab, ilm-fan rivojlangan.
Bundan tashqari, Usmonli imperiyasining diniy bag‘rikenglik siyosati ham e’tiborga loyiqdir. Bu davlatda musulmonlar bilan bir qatorda nasroniylar va yahudiylar ham o‘z dinlariga erkin amal qilishgan. Bag‘rikenglik sababli Usmonli davlati ko‘p asrlar davomida barqaror rivojlangan.
Bag‘rikenglikni jamiyat hayotida amalda tatbiq etish quyidagi sohalarda namoyon bo‘ladi:
1. Ta’lim va tarbiya
Bag‘rikenglikni bolalarga yoshlikdan o‘rgatish muhim. Turli madaniyat va dunyoqarashlarni hurmat qilishni o‘rgatadigan ta’lim tizimi bag‘rikeng jamiyatni shakllantirishda asosiy rol o‘ynaydi.
2. Diniy erkinlikni ta’minlash
Har bir shaxs o‘z e’tiqodiga erkin amal qilish huquqiga ega. Bu, o‘z navbatida, turli diniy guruhlar o‘rtasida ziddiyatlarning oldini oladi.
3. Madaniy xilma-xillikni qo‘llab-quvvatlash
Milliy bayramlar, san’at festivallari va madaniyatlararo muloqot tadbirlari bag‘rikenglikni mustahkamlaydi.
4. Huquqiy tenglikni ta’minlash
Bag‘rikenglikni rivojlantirish uchun qonunlar barcha fuqarolar uchun bir xil amal qilishi kerak.
Bag‘rikengliksiz jamiyat xavflari.
Bag‘rikenglikning yo‘qligi jamiyatda muhim muammolarga olib keladi:
- Diskriminatsiya va ziddiyatlar – Bag‘rikenglik yo‘qligi kamsitish va nizolarni keltirib chiqaradi.
- Inqiroz va tarqoqlik – Turli guruhlar o‘rtasidagi murosasizlik jamiyatning barqarorligini zaiflashtiradi.
- Rivojlanishning to‘xtashi – Nizolar va ziddiyatlar iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishni to‘xtatadi.
Bag‘rikenglik – bu shunchaki axloqiy fazilat emas, balki jamiyatning birligi va barqarorligi uchun zarur bo‘lgan asosdir. Insonlar o‘rtasida o‘zaro hurmat, tushunish va hamkorlikni mustahkamlash orqali biz tinch va barqaror jamiyat qurishimiz mumkin. Bag‘rikenglikni yoshlarga tarbiyalash, ta’limda targ‘ib qilish va jamiyatda hayotiy prinsip sifatida qabul qilish bugungi kunning dolzarb masalalaridan biridir.
Ibrohimjon Ahmadjonov
“Hidoya” o’rta maxsus islom
ta’lim muassasasi o’qituvchisi
