Faxriddin Qozixon rohimahulloh

Faxriddin Qozixon hanafiy mazhabining buyuk fiqh olimlaridan biri bo‘lib, hijriy 5-asrda yashagan. U o‘zining mashhur “Fatovo Qozixon” asari bilan tanilgan va hanafiy mazhabi fiqhi rivojiga katta hissa qo‘shgan. Ushbu asar islom huquqiy masalalarining muhim manbalaridan biri hisoblanadi.

U “qozixon” unvonini sudya (qozilik) lavozimida ishlagani uchun olgan. Qozixon o‘z davrida bilimdonligi va adolatli hukmlari bilan tanilgan. U ko‘plab shogirdlar yetishtirgan bo‘lib, ular orqali uning fikrlari va fatvolari keng tarqalgan.

"Fatovo Qozixon" kitobi haqida

“Fatovo Qozixon” hanafiy mazhabining to‘rt asosiy manbalaridan biri hisoblanadi (“Hidoya”, “Badoyi’us-sanoyi” va “Dorul muxtor” bilan birga).

Bu asar ilmiy muammolarni hal qilish va sud ishlarida qo‘llaniladigan asosiy qo‘llanma bo‘lgan.

Kitobda o‘sha davrda keng tarqalgan amaliy masalalar ko‘rib chiqilgan va ular asosida hukmlar chiqarilgan.

Kitob tarkibi:

1. Ibodatlar bo‘limi: Tahorat, namoz, ro‘za, zakot, haj masalalari.
2. Muomalalar bo‘limi: Savdo, ijaralar, garov, sheriklik.
3. Shaxsiy holatlar bo‘limi: Nikoh, taloq, meros.
4. Hudud va jazo masalalari: Hudud jazolari, qasos, diyat.
5. Qozilik va guvohliklar bo‘limi: Sud tizimi va hukmlar chiqarish tartibi.

“Fatovo Qozixon” qiyin nizolarni hal qilishda qozilarga asosiy manba bo‘lgan. Bu asar boshqa hanafiy olimlarga katta ta’sir ko‘rsatgan va uning uslubini ko‘plab olimlar o‘zlashtirgan. Qozixon fiqhiy masalalarda eng ishonchli qarashlarni tanlab, ular orasidagi farqlarni mukammal tahlil qilgan.

Faxriddin Qozixon hijriy 5-asrda vafot etgan. Uning ilmiy merosi asrlar davomida o‘z ahamiyatini yo‘qotmagan va bugungi kunda ham hanafiy mazhabiga ergashuvchi mamlakatlarda uning asarlari o‘qitilmoqda.

Isamailov Akramxon

ta'lim muassasasi o'qituvchisi