Kattalarni hurmat qilish va kichiklarni e'zozlash

Jamiyatda insonlar o'rtasidagi hurmat va ehtirom hissi qadimdan muhim o'rin egallab kelgan. Ayniqsa, kattalarni hurmat qilish va kichkinalarni e'zozlash nafaqat insoniylik, balki oilaviy vaijtimoiy munosabatlarning muhim mezonidir. Bu qadriyatlarIslom dinida ham chuqur o'rin tutgan bo'lib, Qur'on oyatlari va Payg'ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamning hadislarida bu borada ko'plab o'gitlar berilgan.

Kattalarni hurmat qilishning ahamiyati

Keksalarga hurmat ko'rsatish, avvalo, Qur'oni Karimda targ'ibetilgan:

"Rabbing yolg‘iz O‘ziga ibodat qilishni va ota-onaga yaxshilik qilishni buyurdi. Ulardan biri yoki ikkalasi sening huzuringda keksayib qolsa, ularga: "Uf!" demagin, va ularga qattiq gapirma, ularga muloyim so‘zlar ayt."
(Isro surasi, 23-oyat)

Bu oyat ota-onaga nisbatan hurmat va muloyimlikni, ayniqsa, ularning keksalik davrida ularga mehribon bo‘lishni buyuradi. Ushbu o‘git faqat ota-onaga emas, balki umuman kattalarganisbatan hurmatni o‘z ichiga oladi.

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam esa shundaydeganlar:

"Kichiklarimizga rahm qilmagan va kattalarimizni hurmat qilmagan kishi bizdan emas." (Imom Termiziy rivoyati)

Bu hadis kattalarni hurmat qilish Islomning muhim tamoyillaridan biri ekanligini aniq ko‘rsatadi. Shuningdek, u jamiyatda tartib va hamjihatlikni saqlash uchun ahamiyatlidir.

Kichkinalarni e’zozlashning ahamiyati

Kichiklarni e’zozlash va ularga mehr ko‘rsatish ham Islomdajuda muhim sanaladi. Qur'oni Karimda Alloh taolo insoniyat avlodini mukarram qilganini aytgan:

"Darhaqiqat, Biz Odam bolalarini mukarram qildik(hurmatli qildik)..."
(Isro surasi, 70-oyat)

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning kichiklarga bo‘lgan mehribonliklari haqida ko‘plab rivoyatlar mavjud. U zot shunday deganlar:

"Kim kichiklarga mehribon bo‘lmasa va kattalarga hurmat ko‘rsatmasa, u bizdan emas."
(Imom Ahmad rivoyati)

Ushbu hadisdan ko‘rinadiki, kichiklarga mehribonlik va ularga g‘amxo‘rlik qilish musulmonlarning ajralmas burchidir.

Olimlarning nasihatlari

Kattalarni hurmat qilish va kichiklarni e'zozlash haqida islomiy olimlar va mutafakkirlar ham ko‘p o‘gitlar berganlar. Imom G‘azzoliy o‘zining "Ihyou ulumiddin" asarida shunday deydi:

"Jamiyatni barqaror qiluvchi eng muhim omil – kattalar vakichiklar o‘rtasidagi hurmat va mehrdir. Har bir inson o‘zo‘rnini bilib, mas’uliyatli bo‘lsa, jamiyatda baraka bo‘ladi."

Ibn Hajar Asqaloniy esa shunday yozadi:

"Kichiklarning qalbiga mehr va rahm-toqat bilan kirish – ularning qalblarini yumshatadi va ularda yaxshilik urug‘larini o‘stiradi."

Xulosa

Kattalarni hurmat qilish va kichiklarga mehribonlik ko‘rsatish – bu nafaqat insoniylik, balki iymonning ham belgilaridan biridir. Qur’on oyatlari, hadislar va olimlarning so‘zlari bu tamoyillarni kundalik hayotimizda qanday amalga oshirishni o‘rgatadi. Har birimiz bu nasihatlarga amal qilsak, jamiyatimiz tinch, barqarorva baxtiyor bo‘ladi. Shunday ekan, kattalarga hurmat vakichiklarga e’tibor – bizning hayotiy burchimizdir.

Ziyayev Abduqahhor

ta’lim muassasasi oʻqituvchisi