Жобир ибн Абдуллоҳ ансорий розияллоҳу анҳунинг фазллари
Жобир ибн Абдуллоҳ ибн Амр ибн Ҳаром ал-Ансорий ас-Саламий. Насаблари ансорларнинг ўртасидан бўлмиш Бани Саламадан.
Жобир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳу Ясриб аҳлидан биринчи бўлиб, мусулмон бўлган олти кишининг бири эдилар.
Пайғамбарлик келганига ўн бир йил тўлди. Яна ҳаж мавсуми келди. Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васаллам яна ўзларини қабилаларга таништира бошладилар.
У зот ҳожилар шайтонга тош отадиган «Ақаба» номли жойда Ясрибда истиқомат қилувчи Хазраж қабиласига мансуб бир гуруҳ кишиларга дуч келдилар. Улар олти кишидан; Асъад ибн Зарора, Авф ибн ал-Ҳорис, Рофеъ ибн Молик, Қутба ибн Омир, Уқба ибн Омир ва Жобир ибн Абдуллоҳлардан иборат эдилар.
Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам улардан: «Сизлар ким бўласизлар?» деб сўрадилар. «Хазражликлармиз», дейишди. «Яҳудийларнинг дўстлариданми?» дедилар. «Ҳа», дейишди. «Ўтирсаларингиз, бир гапим бор эди», дедилар. Улар: «Хўп», деб ўтиришди.
У зот уларни Аллоҳга даъват қилдилар. Қуръони Каримдан тиловат қилиб бердилар ва Исломга чақирдилар.
Мазкур хазражликларнинг қалбларида Исломга кириш тайёргарлиги бор эди. Уларнинг юртида яҳудийлар ҳам яшар эдилар. Яҳудийлар аҳли китоб бўлганлари учун кўп нарсаларни билар эдилар. Агар араблар билан яҳудийлар ўртасида жанжал чиқиб қолса, яҳудийлар уларга:
«Бизнинг пайғамбаримиз чиқиш вақти яқинлашиб қолди. Биз унга эргашамиз ва сизларни Од ва Ирамга ўхшатиб, қатл қиламиз», дер эдилар.
Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васаллам мазкур хазражликларга гапириб бўлишлари билан улар бир-бирларига қарашиб:
«Билдингизми?! Бу яҳудийлар васф қиладиган пайғамбарнинг худди ўзи-ку! Улардан олдин иймон келтириб қолиш керак!» дедилар.
Уларнинг барчалари иймонга келдилар. Сўнгра Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламга: «Биз ўз қавмимизни қолдириб келганмиз. У қавмга ўхшаш адоватли ва ёмон қавм бўлмаса керак. Шояд Аллоҳ уларни сизнинг сабабингиздан жам қилса. Биз бориб, уларни ҳам сизнинг ишингизга даъват қиламиз. Уларга сиздан қабул қилган динни арз қиламиз. Агар Аллоҳ уларни сизнинг атрофингизда жамласа, сиздан иззатли одам бўлмайди», дедилар.
Сўнгра келаси йили яна учрашишга ваъдалашиб, қайтиб кетишди.
Ўша йили мазкур гуруҳ ҳаракати билан Ясрибда Ислом дини тарқалди.
Жобир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳу оталари ва тоғалари билан «Ақаба» байъатининг иккинчисида бирга бўлганлар. Бу байъатда ансорлардан етмиш уч киши Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи васалламни ғалаба қозонтириш ва динлари бўлмиш Исломни ер юзига ёйишга аҳд қилиб байъат беришган.
Жобир розияллоҳу анҳу Бадр ва Уҳуд жангларидан ташқари, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам иштирок этган барча жангларда қатнашгандилар.
Жобир ибн Абдуллоҳ: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан ўн тўққизта жангда бирга бўлдим. Бадр билан Уҳуддагина отамнинг монеъликлари сабабли иштирок этмадим. Отам вафот этганларидан кейин, бирон-бир жангда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг орқаларидан қолганим йўқ», дейдилар.
Уҳуд уруши аввалида Жобир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳунинг оталари шаҳид бўлганларидан кейин охирида ўзлари иштирок этганлар, десак ҳам бўлаверади.
Мусулмонларни енгдик деган хаёл билан жанг майдонини ташлаб, Маккага қайтиб кетаётган мушриклар бир ерга борганларидан сўнг ихтилоф қила бошладилар.
Уларнинг баъзилари:
«Ҳеч нарса қилганингиз йўқ, уларга бир оз мусибат етказдингиз, холос. Уларни шундай қолдириб келяпсиз, ичларида бошлиқлари бор. Ҳали сизга қарши одам тўплашади. Орқага қайтиб, уларни охиригача йўқ қилиб тугатиш керак», дейишди.
Бу хабар Пайғамбаримиз алайҳиссаломга етиб бориши билан одамларни тўплаб, душманга қарши чиқишга ундадилар: «Биз билан урушда қатнашганлардан бошқалар чиқмасин», дедилар у зот. Мунофиқларнинг бошлиғи Абдуллоҳ ибн Убай: «Мен ҳам борай», деган эди: «Йўқ!» дедилар. Мусулмонлар чарчаган, ярадор бўлган ва қўрққан бўлишларига қарамай, эшитдик ва итоат қиламиз, деб тўпланиб чиқдилар.
Жобир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳу келиб: «Эй Аллоҳнинг Расули, мен сиз қатнашган ҳамма урушларда қатнашишни ният қилган эдим. Отам қизларга қараб тур, деб қолдириб кетган эди. Изн беринг, сиз билан борай», деди.
Унга изн бердилар. Расулуллоҳ мусулмонлар билан юра-юра, Ҳамроул Асад деган жойга етдилар...
Жобир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳу ўзларича тўлақонли мужоҳид сифатида қатнашган биринчи жанглари Зотирриқоъ юришидир.
У нима учун Зотирриқоъ деб номланиши ҳақида уламолар икки хил фикр айтганлар.
Аввало, «Зотирриқоъ» дегани луғатда ямоқ эгаси деган маънони билдиришини айтиб ўтмоғимиз лозим. Юришнинг бу ном ила номланиши ҳам худди шу омилдан келиб чиқади. Ўша жангда ишлатилган байроқларда ямоқ борлигидан шу ном машҳур бўлган, дейди баъзи тарихчиларимиз.
Бошқалари эса, бу юришда иштирокчилар оёқларига йиртиқ латталарни боғлаб олганлари учун шундоқ аталган, дейди.
У учинчи ҳижрий сананинг Жумадул охира ойида бўлган. Ғатафонлик Бани Миҳроб ва Бани Саълабаларга қарши қаратилган бу юришда мусулмонлардан тўрт юз жангчи иштирок этган.
Ушбу юришни уюштиришдан асосий мақсад Беъри Маъунада қатл қилинган етмишта саҳобийнинг ўчини олиш, душманга мусулмонлар кучи борлигини кўрсатиб қўйиш эди.
Ғатафонликлар ҳам жуда кўп одам тўплаган эдилар. Икки томон бир-бирини қўрқитиш учун баъзи бир ҳаракатлар қилдилар-у, аммо уруш бўлмади. Мусулмонлар душман билан юзма-юз турган ушбу юришда Аллоҳ таоло Қуръони Каримдан оятлар нозил этиб, хавф намози қандоқ ўқилишини баён қилди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бошлиқ мусулмонлар ушбу юришдан қайтиб кетаётиб, бир сердарахт водийда дам олгани тушдилар. Одамлар турли дарахтлар соясига тарқалиб кетдилар. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам бир дарахт соясига тушиб, қиличларини дарахтга илиб қўйиб, дам олдилар.
Жобир розияллоҳу анҳу бу ҳақда қуйидагиларни айтади:«Бир оз ухлаб қолдик. Сўнгра бирданига Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизни чақириб қолдилар. Шошилиб борсак, ҳузурларида бир аъробий ўтирибди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Ухлаб ётганимда манави қиличимни олволибди. Уйғонсам, бошимда қилич яланғочлаб турибди ва менга «Сени мендан ким қутқаради?» дейди, Аллоҳ, дедим. Ана у, ўтирибди», дедилар.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳалиги одамни афв этдилар».
Жобир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳу Хандақ урушида ҳам иштирок этдилар ва фидокорлик кўрсатдилар.
Имом Бухорий Жобир розияллоҳу анҳудан қуйидагиларни ривоят қилади: «Хандақ куни хандақ ковлаб турганимизда ўта қаттиқ нарса чиқиб қолди. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳузурларига келиб, хандақда ўта қаттиқ жой чиқиб қолди, дейишди. Ўша жойга сув сепдик.
Шунда у зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Мен тураман, деб ўринларидан турдилар, қоринларига тош боғлаб олган эдилар. Уч кундан буён бир нарса татимаган эдик. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам чўкични олдилар ва уч марта «Бисмиллоҳ»ни айтдилар-да, бир урдилар, ҳалиги жой қум бўлиб оқиб кетди.
Мен: «Эй Аллоҳнинг Расули, менга уйга изн беринг, дедим. Изн бердилар. Хотинимга: «Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламни бир ҳолда кўриб, сабрим қолмади, егулик нарсанг борми?!», дедим.
«Менда бир оз арпа билан, бир улоқчадан бош-қа нарса йўқ», деди.
Улоқчани сўйдим. Арпани янчдим. Гўштни декчага солдик. Хамир кўпчиб ва декча тош ўчоқда пишай деб қолганда Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келдим ва:
«Озгина таомим бор. Эй Аллоҳнинг Расули, бир ёки икки кишини олиб юринг», дедим.
У зот: «Кўп ва покдир. Сен у(хотининг)га айт, мен боргунимча декчани туширмай, нонни тандирдан узмай турсин, дедилар.
Сўнгра одамларга: «Қани, туринглар», дедилар.
Муҳожир ва ансорлар туришди.
(Жобир) хотини олдига бориб: «Ишинг чатоқ! Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам муҳожирлар, ансорлар ва улар билан бирга бўлганларни олиб келмоқдалар», деди.
«Сендан сўрадиларми?» деди хотини.
«Ҳа», деди у.
«Киринглар, шошилиб, сиқилишманглар», дедилар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ва нон синдириб устига гўшт қўйиб саҳобаларга тақдим қила бошладилар. Ҳар гал нарса олганларидан кейин декча билан тандирнинг оғзини беркитиб қўяр эдилар. Одамлар тўйиб бўлгунча нон узиб, гўшт олишда давом этдилар. Сўнг, аёлга:
«Сен ҳам е, ҳадя ҳам қил, одамларга очлик етди», дедилар».
Жобир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳунинг ақл-фаросатлари, Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламга меҳрибонликлари, Аллоҳ таоло у кишининг сабабидан Ўз Пайғамбарининг мўъжизасини изҳор қилгани ривоятдан очиқ-ойдин кўриниб турибди.
Жобир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳу машҳур Ҳудайбийя воқеасининг ҳам иштирокчилари эдилар. Ўшанда у киши ҳам кўпчилик қатори Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг мўъжизалари гувоҳи бўлганлар.
Имом Бухорий ва Муслимлар Жобир розияллоҳу анҳудан ривоят қиладилар:
«Ҳудайбийя куни одамлар чанқаб қолдилар. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг олдиларида кичик меш турарди. Бас, у зот таҳорат қилдилар. Одамлар у зот томон шошилдилар. Шунда у зот:
«Сизларга нима бўлди?» дедилар.
«Ҳузурингиздагидан бошқа таҳорат қилишимизга ҳам, ичишимизга ҳам сув йўқ», дейишди.
Бас, у зот қўлларини кичик мешкоб ичига солдилар. Шунда панжалари орасидан худди булоқларга ўхшаб, сув отилиб чиқа бошлади. Биз ичдик ҳам, таҳорат ҳам қилдик.
«Неча киши эдинглар?» дейилди.
Музаффар Мухиддинов
таълим муассасаси ўқитувчиси
