Одоб ва истеъзон инсондаги энг гўзал хислат
Ислом дини барча мўмин-мусулмонларни одобли, хуш хулқли, ширин сўз, ҳалим, камтар, олий жаноб бўлишга даъват этади. Аллоҳ таоло Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссаломга Қуръон оятлари орқали бундай деган:
فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللّهِ إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ
«Аллоҳ берган раҳмат туфайли уларга (саҳобаларга) мулойимлик қилдингиз. Агар қўпол, қалби қаттиқ бўлганингизда эди, улар атрофингизда тарқалиб кетар эдилар»[1].
Демак, инсонлар Қуръони карим ҳукмларига амал қилиб, хулқу одобларини тузатсалар, жамиятда, оилада хушмуомала, меҳрибон, оли жаноб бўлсалар, абадий саодатга эришадилар...
Ҳар биримиз кунига бир қанча киши билан рўбарў келамиз, муомала қиламиз, суҳбатлашамиз. Агар одобли, маданиятли, хушхулқ, камтар ва ҳалим кишиларнинг суҳбатидан, муомаласидан диллар шод, қалблар масрур бўлса, айрим бадхулқ, дилозор, қўпол кимсаларнинг муносабатларидан, беодоблигидан ранжиймиз, кўнглимиз оғрийди.
Шунинг учун ҳам Шарқда кишиларнинг ахлоқ-одобига катта аҳамият берилган. Болаларни ёшлигиданоқ чиройли хулқ, шарқона одоб асосида тарбиялашга ҳаракат қилинган. Айниқса инсониятга улуғ ҳидоят ва чексиз саодат олиб келган Ислом динимиз ахлоқ-одоб масаласини олий даражага кўтариб қўйди.
Айниқса бу борада олий хулқ соҳиби Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ўзлари юриш-туришда, оилада, жамоат орасида комил хислатлари, юксак одоблари, олий фазилатлари билан намуна кўрсатганлар, умматларини ҳам шунга чақирганлар.
Саҳиҳ ҳадисларда яхши хулқ ривоят қилинишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ҳеч бир ота ўз фарзандига хулқу одобдан буюкроқ мерос беролмайди»,
Пайғамбаримиз соллоллоҳу алайҳи васаллам:«Мўмин кишига берилган нарсаларнинг энг яхшиси чиройли хулқдир» дедилар.
Абу Ҳурайранинг (р.а.) ривоят қилишича, Расули акрам с.а.в: «Жаннатга тушишга сабаб бўладиган нарса нима?» деб сўрадилар ва бунга ўзлари: «Аллоҳдан қўрқиш ва яхши хулқли бўлишдир», деб жавоб қайтарганлар.
Минг таассуфни, яқин ўтмишда шарқона ахлоқ-одобимизнинг минг йиллик тажрибаларидан «Эскилик сарқити» дея воз кечилгани, исломий тарбияни таълим-тарбия муассасалари уёқда турсин, хатто оиладан, ҳаётдан қисиб-қисиб чиқарилгани оғир мусибат, катта йўқотиш бўлди. Унинг ўрнига ўта ахлоқсизлик, катталарни менсимаслик, беҳаёлик, ичкиликбозлик ва бангичилик, ўтмиш меросга нафрат остига қурилган «янгича ахлоқ», «оврупача одоб» зўрлаб тарғиб қилинди.Бу кулфатларнинг «мева»сини, улар етказган зарарни бугун ҳаммамиз кўриб-билиб турибмиз.
Мустақиллик туфайли миллий қадриятларимиз, шарқона ахлоқ-одобимиз аста-секин ўзимизга қайтмоқда. Мусулмонлар ҳаётининг энг майда икир-чикир одобларилари юртимизгамизга ташриф буюрмоқда. Ушбу рисола ана шу йўлда бироз кўмаклашса, юртдошларимизни исломий одоб тартиб-қоидаларига амал қилишга тарғиб қилса, ниятларга етган бўлур эдик. Аллоҳ таоло барчаларимизни Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссалом суннатларига амал қилиб, яхши хулқли, одобли бўлишимизни насиб айласин, ҳидоят йўлидан адаштирмасин, омин!
[1] Оли-Имрон сураси, 159-оят, мазмуни
Ақилханов Саидолимхон
таълим муассасаси ўқитувчиси
