Ҳаё - иймондандир!
عن أبي مسعودٍ عقبة بن عمرٍو الأنصاري البدري رضي الله عنه قال: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: ((إن مما أدرك الناس من كلام النبوة الأولى: إذا لم تستحِ، فاصنع ما شئت))؛ رواه البخاري.
Абу Масъуд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Одамлар нубувватнинг биринчи каломидан идрок қилган нарсалардан бири: “Агар ҳаё қилмасанг истаганингни қилавер», дер”, -дедилар” (Бухорий ривояти).
Ушбу ҳадиси шариф исломнинг асоси ва гўзал хулқларни асосларини ўзида жамлаган буюк ҳадисдур.
Ушбу ҳадиси шарифни уламолар қўйидагича шарҳлайдилар: “Агар ҳаё қилмасанг истаганингни қилавер” ҳадисни биринчи маъноси таҳдид ва ваъид маъносидаги амр бўлиб маъноси: Агар ҳаё бўлмаса ҳоҳлаган нарсангни қилавер, Албатта Аллоҳ таоло сени қилган ишинга яраша жазолайди.
Иккинчи маъноси эса: Ким ҳаё қилмаса ҳоҳлаган ишини қилаверади қабиҳ ёмон ишларни қилишликдан инсонни манъ қилиб турадиган нарса бу ҳаё бўлиб, кимни ҳаёси бўлмаса хар қандай фахш ва мункар ишларга табиати ўрнашиб қолади.
Шоир айтадики: Агар обрўйингни сақламасанг, яратгувчидан қўрқмасанг ва одамлардан ҳаё қилмасанг ҳоҳлаган ишингни қилавер.
Араблар жоҳилият даврида ҳам ҳаё қилишар эди, Абу Суфён мусулмон бўлмасидан олдин Рум подшоҳи Ҳерақил олдида турган вақтда ундан Набий саллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳақларида сўради, Абу Суфён ўзи ҳақида хабар бериб айтадики: Агар менга ёлғон гариришга тўсқинлик қиладиган ҳаё бўлмаганда у зотга қарши ёлғон тўқир эдим деди.
Умар розияллоҳу анҳу атадиларки: Кимни ҳаёси оз бўлса парҳез оз бўлади, кимни парҳези оз бўлса қалби ўлади.
Ҳадисдан олинадиган фойдалар:
- Киши ҳаёни тарк қилса ундан яхшиликни кутмагин.
- Ҳаёнинг ҳаммаси хайриятдур.
- Ҳаё гўзал хулқларни асосидир.
- Ҳаё иймоннинг хислати ва исломнинг гўзалликларидан.
- Ҳаё дунё ва охиратдаги шармандаликлардан узоқлаштирувчидир.
- Ҳаё пайғамбарларини, саҳобаларни ва тобеинларни сифатларидан биридур.
- Ҳаё соҳибини Аллоҳга ва инсонларга суюкли қилади.
Ишанов Исмоилхон
Таълим муассасаси ўқитувчиси
