Vaqt – eng qimmatli boylik

Vaqt. Bu so‘zdan ko‘ra qisqaroq, ammo ma'nosi cheksiz biror narsa bormi? Har birimizga bir xil miqdorda berilgan bu bebaho boylikning qadrini bilish va undan to‘g‘ri foydalana olish hayotimizning sifatini belgilab beradi. Ko‘pchilik vaqtni shunchaki o‘tayotgan daqiqalar, soatlar va kunlar yig‘indisi deb biladi. Aslida esa, vaqt – bu bizning yashash imkoniyatimiz, orzularimizga yetish yo‘limiz va hayotimizni yaratish uchun berilgan eng katta ne’matdir.

Hozirgi axborot asrida vaqtni "o‘g‘irlaydigan" omillar soni juda ko‘p. Smartfonlar, ijtimoiy tarmoqlar, kompyuter o‘yinlari va behuda suhbatlar – bularning barchasi vaqtimizni shafqatsizlarcha yutib yuborishi mumkin. Bu tuzoqlardan qochish uchun birinchi navbatda ularning borligini tan olish va ularga qarshi kurashishga tayyor turish kerak. Ko‘p vaqtni ijtimoiy tarmoqlarda o‘tkazayotganingizni his qilsangiz, telefondagi "Screen Time" yoki shunga o‘xshash ilovalar yordamida bu odatni nazorat qilishga harakat qiling. O‘zingizga kunlik limit qo‘ying va unga qat’iy amal qiling.

Vaqtdan unumli foydalanishni o‘rganish – bu shaxsiy rivojlanishning muhim bosqichlaridan biridir. Buni oddiy qoidalar orqali amalga oshirish mumkin:

1. Rejalashtirish – muvaffaqiyatga ilk qadam. Vaqtingizni qanday o‘tkazishingizni oldindan rejalashtiring. Bu nafaqat kunlik ishlarni, balki haftalik va oylik maqsadlarni ham o‘z ichiga olsin. Yaxshisi, rejalarni yozma shaklda tuzing. Kunlik vazifalar ro‘yxatini tuzish uchun oddiy daftar yoki ilovalardan foydalanish mumkin. Buni odatga aylantirsangiz, sizning hayotingiz tartibli va ancha samarali bo‘ladi.
2. Maqsadlarni aniq belgilash. "Men muvaffaqiyatga erishmoqchiman" kabi umumiy maqsadlar o‘rniga, aniq va o‘lchanadigan maqsadlar qo‘ying. Masalan, "Bir yil ichida ingliz tilini o‘rganaman va IELTS'dan 6.5 ball olaman" yoki "Olti oy ichida o‘z biznesimni yo‘lga qo‘yaman". Aniq maqsadlar sizga qaysi ishlarga ustuvorlik berishni ko‘rsatib beradi va yo‘lingizni yoritadi.
3. Prioritetlarni belgilash san’ati. Hamma ishlar bir xil darajada muhim emas. Vaholanki, bir kunda qilinadigan ishlar ro‘yxati shunchalik ko‘payib ketadiki, ularning barchasini uddalashning iloji yo‘qdek tuyuladi. Bunday paytda Eisenhower matritsasi (muhim va shoshilinch ishlarni to‘rt guruhga ajratish) kabi metodlardan foydalanish juda foydalidir. Shoshilinch va muhim bo‘lgan ishlarni birinchi o‘ringa qo‘ying, keyin muhim, ammo shoshilinch bo‘lmagan ishlarni bajaring. Shoshilinch bo‘lgan, lekin muhim bo‘lmagan ishlarni topshiriqqa o‘xshash tarzda boshqalarga yuklash mumkin.
4. Bir vaqtda bir ishga e’tibor qaratish (multitasking). Ko‘pchilik bir vaqtning o‘zida bir nechta ishni qilish samarali deb o‘ylaydi. Biroq, tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, bu holatda miya bir ishdan ikkinchisiga o‘tish uchun ko‘p energiya sarflaydi. Natijada esa ikkala ishning sifati ham past bo‘ladi. Bir ishni to‘liq tugatib, keyin ikkinchisiga o‘tishga odatlaning. Bu sizning samaradorligingizni oshiradi.

Vaqtni qadrlash faqatgina ish unumdorligini oshirish uchun emas, balki shaxsiy baxt va ruhiy xotirjamlikka erishish uchun ham muhimdir. Vaqtini to‘g‘ri boshqara olgan odam:

• Stressdan xoli bo‘ladi. Har doim vaqt yetishmasligini his qilish surunkali stressga sabab bo‘ladi.  Rejalashtirilgan ishlar esa sizga xotirjamlik baxsh etadi.
• Oila va do‘stlar bilan munosabatlarni mustahkamlaydi. Ish va shaxsiy hayot o‘rtasidagi muvozanatni saqlashga yordam beradi.
• O‘ziga sarmoya kiritishga vaqt topadi. Yangi bilim olish, sport bilan shug‘ullanish, kitob o‘qish yoki shunchaki tabiat qo‘ynida dam olish uchun vaqt ajratish insonning ruhiy va jismoniy salomatligi uchun juda muhimdir.

Vaqt – bu hayotning o‘zidir. Vaqtni qadrlash – bu har bir daqiqani mazmunli o‘tkazish, maqsadsiz yashashdan voz kechish va o‘z kelajagimiz uchun javobgarlikni his qilish demakdir. Vaqtni boshqarishni o‘rganish orqali biz nafaqat o‘z hayotimizni o‘zgartiramiz, balki atrofimizdagi insonlarga ham ijobiy ta'sir ko‘rsatamiz. Unutmang, har bir o‘tgan daqiqa ortga qaytmaydi. Shunday ekan, har bir lahzadan maksimal darajada foydalanishga intiling. Hayotingizning har bir soniyasi qadrli ekanini unutmang.

Ziyayaev Abdulqahhor

ta'lim muassasasi o'qituvchisi