Salmon Forsiy roziyallohu anhu
Salmon Forsiy yuksak ilm sohibi edi. U ashobi ikrom orasida buyuk maqom egasiga aylangan. Salmon Umar ibn Xattob roziyallohu anhuning xalifalik davrida Madinaga ziyorat uchun kelgan paytda, hazrati Umar unga hech kimga ko`rsatmagan iltifotni ko`rsatdi. Madina ahlini to`plab:”Yuringlar ,Salmonning istiqboliga chiqamiz” -dedi. Shu tariqa barchalari Madinaning tashqarisiga Salmonni kutib olish uchun chiqdilar.
Salmon roziyallohu anhu Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga iymon keltirganidan keyin xalifa Usmon roziyallohu anhu davrida vafot etgunicha, zuhdu taqvoda yashadi. Shu davr ichida ufq aro islom bayrog`i hilpirab, Madinaga katta-katta boyliklar oqib keldi, o`ljalar tartibli ravishda musulmonlar o`rtasida taqsim qilinardi. Qiziq, mana shu rohat va boylik davrida Salmon qayerda bo`lgan ekan?
Birodar, ko`zingizni kattaroq oching, mana bu daraxt soyasida otib, xurmo po`stloqlaridan savat to`qayotgan qariyani ko`rayapsizmi?
Axir, bu Salmoni Forsiy roziyallohu anhu. Unga yaxshilab qarang, kiyimi qisqaligidan oyog`i tizzasiga qadar ochilib qolgan. Holbuki, unga baytul moldan tayin qilingan maosh juda ko`p edi. Bir yilda to`rt mingdan olti ming dirhamgacha olar edi. Biroq, ubarcha mablag`larni faqir va miskinlarga taqsim qilar, bir dirhamini ham o`ziga olib qolmas edi. U tirikchiligi haqida deydi: “Bir dirhamga xurmo po`stlog`ini sotib olaman. Undan savat to`qib, uch dirhamga sotaman. Shu uch dirhamdan bir dirhamini joyiga qo`yaman. Bir dirhamini esa, oilamga sarf qilaman. Qolgan bir dirhamini sadaqa qilaman… Garchi Umar ibn Xattob meni bu ishdan qaytargn bo`lsa-da, also bu ishimni tashlamayman”.
Kunlardan bir kuni Salmon shahar chetida yelkasiga anjir va xurmolarni ortib, Shom viloyatidan kelayotgan bir musofirga yo`liqdi. U yukni og`irligidan charchab, toliqqan edi. Eski va dag`al kiyimlarni kiyib kelayotgan Salmonni ko`rib, oddiy inson, deb o`yladi, yuklarini uning yelkasiga ortib, yukni manzilga yetkazgach, haqqini beraman, deb xayol qildi. Xullas, shomlik dehqon Salmonga: ”Mana buni ko`tar” -deb yuklarini uning yelkasiga ortib qo`ydi, Salmon esa hech narsa demay yukni ko`tarib oldi. Yo`lda oldlaridan chiqqan odamlarga Salmon salom bergan edi, ular: “Amirimizga ham salom” -deb alik olishdi.
“Amirimizga salom?!”. Qaysi amirni nazarda tutyaptilar? Shu tariqa shomlik o`ziga o`zi savol qila boshladi. Ba`zi odamlar Salmonning oldiga yugurib kelib: “Yukni menga bering, amir” - deyishganini eshitgach, shomiyning dahshati ziyoda bo`lib ketdi. Bildiki, qarshisidagi inson Madoin shahrining hokimi Salmon Forsiy ekan.
Bu holatdan esankirab qolgan shomiy uzir aytishga so`z topolmay, hijolat jekib yukni qaytib yelkasiga olishga harakat qildi. Ammo Salmon bosh siltab: “Yo`q, to manzilingga yetmaguningcha yukingni bermayman” -dedi.
Aqilxanov Saidolim
ta'lim muassasasi oq'ituvchisi
