FIQH FANINING MOHIYATI VA AHAMIYATI

Fiqh — islom ilmlari orasida eng muhim o‘rin tutgan fanlardan biridir. U musulmon insonning hayotidagi barcha amaliy masalalarni — ibodat, muomala, oilaviy munosabatlar, iqtisodiy faoliyat, jazo tizimi va boshqa ko‘plab sohalarni tartibga soluvchi ilm hisoblanadi. “Fiqh” so‘zi arab tilida “tushunmoq”, “chuqur anglamoq” degan ma’noni bildiradi.

Fiqh fani Qur’on, hadis, ijmo’ (olimlarning ittifoq fikri) va qiyos (taqqoslash) kabi asosiy manbalarga tayangan holda shakllangan. U Payg‘ambar Muhammad (s.a.v.) davridan boshlab rivojlana boshlagan va sahobalar, tobeinlar hamda keyingi davr ulamolari tomonidan mukammal ilmiy tizimga keltirilgan.

Fiqh ikki asosiy yo‘nalishga bo‘linadi:

1. Ibadot fiqhi — namoz, ro‘za, zakot, haj kabi Allohga to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liq ibodat masalalarini o‘rganadi.

2. Muomalot fiqhi — insonlar o‘rtasidagi huquqiy va iqtisodiy munosabatlarni tartibga soladi: savdo-sotiq, nikoh, meros, sud ishlari va boshqalar.

Fiqh musulmon jamiyatida adolatni ta’minlaydi, insonlarning bir-biriga nisbatan huquqlarini belgilaydi va jamiyatni tinch-totuv yashashga chorlaydi. Shu boisdan u faqat diniy emas, balki ijtimoiy, axloqiy va huquqiy ahamiyatga ham egadir.

Fiqh maktablari

Islom olamida to‘rtta mashhur fiqh maktabi (mazhabi) shakllangan:

Hanafiya (Imom A’zam Abu Hanifa asos solgan),
Shofi’iya (Imom ash-Shofi’iy),
Molikiya (Imom Molik),
Hanbaliya (Imom Ahmad ibn Hanbal).

Markaziy Osiyoda, xususan, O‘zbekistonda asosan hanafiylik mazhabi keng tarqalgan bo‘lib, u o‘zining moslashuvchanligi, adolat va mantiqiy yondashuvi bilan ajralib turadi.

Fiqh — insonning hayotini to‘g‘ri yo‘lga soluvchi, jamiyatda tartib va adolatni ta’minlovchi muqaddas ilm. 

U nafaqat ibodatlar, balki kundalik hayotimizdagi har bir harakatimizga yo‘l-yo‘riq beradi. Shuning uchun har bir musulmon fiqh asoslarini o‘rganishi, uni hayotda qo‘llay olishi zarurdir.

Habibullayev Safoxon 

“Hidoya” o’rta maxsus islom 
ta’lim muassasasi 2-kurs talabasi