Bir hadis sharhi...

Islom dini insoniyatga xizmat qilishni, o‘liklarni hurmat qilishni, yetim va bevalarga g‘amxo‘rlik qilishni juda qadrlaydi. Payg‘ambarimiz ﷺ hadislarida ushbu amallarning dunyo va oxiratdagi savobi aniq bayon qilingan.

Hadis

مَن حَفَرَ قَبْرًا بَنَى اللهُ لَهُ بَيْتًا فِي الجَنَّةِ، وَمَن غَسَّلَ مَيِّتًا خَرَجَ مِنَ الخَطَايَا كَيَوْمٍ وُلِدَتْهُ أُمُّهُ، وَمَن كَفَّنَ مَيِّتًا كَسَاهُ اللهُ أَثْوَابًا مِنْ حُلَلِ الجَنَّةِ، وَمَن عَزَّى حَزِينًا أَلْبَسَهُ اللهُ التَّقْوَى وَصَلَّى عَلَى رُوحِهِ فِي الأَرْوَاحِ، وَمَن عَلَى جُنازَةٍ حَضَرَ حَتَّى يُقْضَى دَفْنُهَا كُتِبَ لَهُ ثَلَاثَةُ قَرَارِيطٍ، القِرَاطُ مِنْهَا عَظْمٌ مِنْ جَبَلِ أُحُدٍ، وَمَن كَفَلَ يَتِيمًا أَوْ أَرْمَلَةً أَظْلَهُ اللهُ فِي ظِلِّهِ وَأَدْخَلَهُ جَنَّتَهُ.

Ma’nosi

Kim qabr qazsa, Alloh unga jannatda uy beradi. Kim o‘likni yuvsa, u gunohlardan tozalangan bo‘ladi, xuddi onasi uni dunyoga keltirgandagi holatidek. Kim o‘likni kafanlasa, Alloh uni jannat liboslari bilan kiydiradi. Kim motamda bo‘lgan kimsani tasalli bersa, Alloh uni taqvo bilan bezaydi va ruhiga duo qiladi. Kim jasadni dafn qilishgacha marosimda qatnashsa, Alloh unga uchta savob yozadi; ulardan biri Uhud tog‘i og‘irligidagi savobdir. Kim yetim yoki beva kimsaga g‘amxo‘rlik qilsa, Alloh uni o‘z soyasida saqlaydi va jannatga kirgizadi.

Sharh

1. Qabr qazishning savobi
Qabr qazish — insoniyatga xizmatning eng oliy shakllaridan biridir. Bu ish dunyoda jamoatga yordam berish, o‘likning jasadini dafn qilishni osonlashtirishdir. Hadisda aytilishicha, qabr qazgan kishi jannatda uyga ega bo‘ladi. Bu yerda “uy” jannatda barqarorlik va Alloh huzuridagi mukofotni bildiradi. Amalni samimiy niyat bilan qilish, insonni Alloh huzurida qadrlashga olib keladi.

2. O‘likni yuvish
O‘likni yuvish insoniy va diniy xizmatdir. Bu amalni bajarish faqat tashqi tozalash emas, balki ruhiy hurmat va e’tiborni bildiradi. Hadisda aytilishicha, bu amal kishi gunohlardan tozalanishini ta’minlaydi, xuddi onasi uni dunyoga keltirgandagi pok holatiga qaytarilgandek. Bu ish mo‘min uchun gunohlardan poklanish va Alloh huzuridagi savobni anglatadi.

3. O‘likni kafanlash
O‘likni kafanlash ham muhim diniy va insoniy amaldir. Bu amalni bajaruvchi kishi Alloh huzurida mukofotlanadi. Hadisda aytilishicha, Alloh uni jannat liboslari bilan kiydiradi, bu esa dunyodagi bir qadam insoniyatga xizmat qilish orqali oxiratdagi oliy mukofotdir. Kafanlash samimiy niyat bilan amalga oshirilsa, inson ruhiy va axloqiy jihatdan mukofotlanadi.

4. Motamdagi kimsani tasalli berish
Motamda bo‘lgan kimsaga tasalli berish insoniylik, hamdardlik va diniy farzdir. Bu amal orqali kishi ruhiy yordam beradi, iymonini kuchaytiradi va Alloh huzurida savobga erishadi. Hadisda aytilishicha, Alloh kishi ruhini taqvo bilan bezaydi va motamdagi kimsaning ruhiga duo qiladi. Bu amalda insonning mehribonligi va samimiyligi sinovdan o‘tadi.

5. Jasad marosimida qatnashish
Kim jasadni dafn qilishgacha marosimda qatnashsa, Alloh unga uchta savob yozadi. Bu amalda dunyodagi xizmat va jamoatga yordam ifodalangan. Hadisda savoblarning biri Uhud tog‘i og‘irligidagi savob sifatida tasvirlangan. Bu insonni amaliyot orqali Alloh huzuridagi mukofotga yaqinlashtiradi va iymonini mustahkamlaydi.

6. Yetim va bevalarga g‘amxo‘rlik
Yetim va bevalarga yordam berish insoniyatga xizmatning eng oliy shaklidir. Hadisda aytilishicha, Alloh bunday kishini o‘z soyasida saqlaydi va jannatga kirishini ta’minlaydi. Bu amal nafaqat dunyoda iymon va saxovatni kuchaytiradi, balki oxiratda ulkan mukofot keltiradi. Bu ishni amalga oshirgan kishi Allohning roziligini qozonadi va ruhiy yuksalishga erishadi.

Bu hadisdan oladigan foydamiz shuki:

من جمالِ دعوةِ رسولِ اللهِ ﷺ أنَّها جعلتِ الضعيفَ أميرًا لركبه، وبه تنتصرُ الأمةُ وتُرزَق. ولن تجدَ ضعيفًا كمن جعله اللهُ أمانةً في رقبةِ كافلَيْهِ من أهلِ البِرّ. فكان من فضلِ اللهِ على كافلِ الأراملِ واليتامى الذين يحفظون لهم ماءَ الحياء، أن وعدهم اللهُ بالإظلالِ يومَ تذوبُ الوجوهُ من حرِّ الموقفِ والخجلِ مما هو مسطورٌ في الصحف.

Ma’nosi: Allohning Rasuli ﷺ da’vatining go‘zalliklaridan biri shuki, u zaif kishini ham o‘z jamiyatida izzatli qilib, o‘zining boshqaruvi ostida bo‘lganlarning amiri darajasiga ko‘tardi. Ana shunday kishilar sababli ummat g‘alaba topadi va rizqlanadi.

Ammo qulashi yoki zaifligi tufayli odamlar ichida eng himoyasiz bo‘lgan kimsalar — Alloh o‘zini solih kishilarning zimmasiga omonat qilib qo‘ygan yetimlar va bevalardir.

Shunday yetim va bevalarning hurmatini joyiga qo‘yib, ularning yuzini yerga qaratmay, haya pardalarini saqlab qoladigan kishilar — ya’ni ularni boqib, himoya qilib, rozi qiladigan kafillar — Allohning ularga bergan ulkan fazli shundaki:

Alloh ularni qiyomat kunida — odamlarning yuzlari issiqdan erib ketadigan, amallari yozilgan sahifalar oldida hayajon va uyatdan titraydigan o‘sha dahshatli kunda — O‘z soyasida panoh beradi.

Xulosa

Ushbu hadislar orqali ko‘rish mumkinki, qabr qazish, o‘likni yuvish, kafanlash, jasad marosimlarida ishtirok etish va yetim,bevalarga g‘amxo‘rlik qilish dunyo va oxirat uchun eng savobli amallar hisoblanadi. Ushbu amallar insonning iymoni, saxovati va Alloh huzuridagi qadriyatini oshiradi. Mo‘minlar uchun bu ishlar nafaqat jamoat xizmatining bir shakli, balki oxiratdagi mukofotning kafolati hisoblanadi.

Muhiddinov Abdulaziz 

ta'lim muassasasi 2-kurs talabasi