Vijdon erkinligi – inson erki va huquqining muqaddas asosi

Vijdon erkinligi insoniyat tarixida eng qadimiy va eng muqaddas huquqlardan biridir. U nafaqat diniy e’tiqod, balki fikr, dunyoqarash va ruhiy tanlov erkinligini ham anglatadi. Inson erki – bu uni boshqa mavjudotlardan ajratib turuvchi yuksak fazilatdir. Shu bois, vijdon erkinligini cheklash har qanday davrda ham zulm va adolatsizlik belgisi bo‘lgan

Masalan, o‘rta asrlarda Yevropada inkvizitsiya davrida katolik cherkovidan chetga chiqqan har qanday fikr sohibi “bid’atchi” deb hisoblanib, jazoga tortilgan. Ko‘plab olimlar, jumladan, Giordano Bruno o‘z dunyoqarashi sabab yondirilgan. Ammo XVIII asrda Amerikadagi mustaqillik urushidan so‘ng, 1791-yilgi AQSh Konstitutsiyasiga kiritilgan "Huquqlar to‘g‘risidagi bill"da vijdon erkinligi aniq mustahkamlandi – bu tarixiy burilish edi.

Yana bir yorqin misol: 1948-yilda BMT tomonidan qabul qilingan “Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi”ning 18-moddasida har bir insonning vijdon, fikr va din erkinligi kafolatlangan. Bu hujjat bugungi kunda ko‘plab davlatlarning qonunchiligida asosiy mezon sifatida qabul qilinmoqda.

Shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 31-moddasida har bir shaxsning vijdon erkinligi kafolatlangan. Bu, xalqimizning qadriyatlariga mos holda, fuqarolarga o‘z e’tiqodi va dunyoqarashini erkin tanlash, ibodat qilish yoki qilmaslik huquqini beradi. Mustaqillik yillarida yurtda turli dinlarga mansub insonlar tinch-totuv yashab kelmoqda. Bu esa vijdon erkinligi amalda ta’minlanganining yaqqol isbotidir.

Vijdon – bu qalbning ovozi. Uni bo‘g‘ish – insoniyatni botiniy zulmatga mahkum qilishdir. Shu sababli, har qanday taraqqiy etgan jamiyatda vijdon erkinligi asosiy ustunlardan biri bo‘lib qoladi. “Erk bor joyda nur bor”, deyiladi xalqimizda. Vijdon erkinligi – ana shu nur manbai, inson sha’nining poydevoridir. Uni asrash – taraqqiyot, adolat va insonparvarlik garovidir.

Abdullayev Ulugʻbek

ta'lim muassasasi 55-guruh talabasi