“Biliming yo‘q narsaga ergashma...

Isro surasi 36-oyat inson hayotidagi mas’uliyat va ehtiyotkorlikni chuqur tushuntiradi. Oyat quyidagicha:

 وَلا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ  إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَٰئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا
“Biliming yo‘q narsaga ergashma. Albatta, quloq, ko‘z va qalb – barchasi hisob-kitob qilinadi.”

Bu oyat orqali Alloh taolo har bir musulmonni o‘z hayotini nazorat qilishga, har bir harakat va niyat uchun javobgarlikni anglashga chaqiradi.

1. “Biliming yo‘q narsaga ergashma” – o‘rganish va ehtiyotkorlik

Oyatning birinchi qismi bizga ogohlantirish beradi: “Biliming yo‘q narsaga ergashma”. Bu jumla quyidagilarni bildiradi:

1. So‘z va mish-mishlarga ehtiyotkorlik: Agar inson bilmagan narsaga ishonsa va unga amal qilsa, xato yo‘lga tushadi. Shu sababli ilm o‘rganish va ma’lumotni tekshirish muhim.

2. O‘z fikrini mustahkamlash: Har bir inson qaror qabul qilishda bilim va haqiqatga tayangan bo‘lishi kerak. Bilmagan narsaga ergashish insonni xato va zararli yo‘lga olib boradi.

3. Ijtimoiy mas’uliyat: Mish-mish tarqatish, yolg‘on so‘z yoki taxminiy xabarlarni yoyish jamiyat uchun zararli. Oyat bu xatti-harakatdan saqlanishga chaqiradi.

Hadis bilan izoh: Rasululloh (s.a.v) marhamat qilganlar: “Kim bilmagan narsaga amal qilsa, qilmishining oxiri zarar bo‘ladi.”

Bu oyat esa shunday amaliyotga asos bo‘lib, bilim va ehtiyotkorlikni ustun qo‘yishni tavsiya qiladi.

2. “Quloq, ko‘z va qalb – barchasi hisob-kitob qilinadi” – har bir a’zo javobgar

Oyatning ikkinchi qismi insonning har bir a’zosini, ularning harakatini Alloh oldida hisob-kitob qilinishini bildiradi.

1. Quloq: Eshitgan narsalarimiz, gap-so‘zlar, eslatmalar va bilimlarimiz uchun javobgarmiz. Yomon so‘zlarni eshitib, unga ergashish xato hisoblanadi.

2. Ko‘z: Ko‘rgan narsalarimiz, diqqatimiz va nigohimiz qalbimizga ta’sir qiladi. Ko‘rganingizga ehtiyot bo‘lish va harakatlaringizni tartibda ushlash muhim.

3. Qalb: Niyat va fikrlar har bir amalda boshlanish nuqtasidir. Alloh qalbni ko‘radi va qalbdagi har bir niyat oxir-oqibat amalda aks etadi.

Tafsiri: Shayx Ibn Qayyim rahimahulloh yozadi: “Qalb insonning barcha harakatlarini boshqaradi. Agar qalb toza bo‘lsa, harakat to‘g‘ri; agar qalb xato bo‘lsa, amal ham noto‘g‘ri bo‘ladi.”

Shu nuqtai nazardan oyat qalbni poklash va niyatni to‘g‘ri qilishning ahamiyatini ta’kidlaydi.

3. Hayotiy saboqlar va amaliy qo‘llanma

Ushbu oyatdan chiqariladigan hayotiy saboqlar:

1. Bilimsiz narsaga amal qilmang: Har bir qaror va harakatni bilimga asoslash kerak. Mish-mish va taxminlarga ergashish xatoga olib keladi.

2. Quloq va ko‘zni nazorat qiling: Eshitgan va ko‘rgan narsalaring qalbingizga ta’sir qiladi. Salbiy narsalardan saqlaning, foydali ilm va eslatmalarni oling.

3. Qalbni poklang: Niyat har bir amalning asosidir. Toza niyat bilan amalga oshirilgan ish Alloh oldida maqbul bo‘ladi.

4. Javobgarlikni anglang: Har bir inson eshitgan, ko‘rgan va qilgan ishlari uchun Alloh oldida javob beradi. Shu sababli hayotda ehtiyotkorlik va mas’uliyat zarur.

4. Xulosa

Isro surasi 36-oyat musulmonni hayotida ehtiyotkor, mas’uliyatli va bilimli bo‘lishga chaqiradi. Har bir eshitish, ko‘rish va qalbning harakati Alloh oldida hisob-kitob qilinadi. Shu sababli biz: Faqat bilgan va tekshirilgan narsaga amal qilish, Quloq, ko‘z va qalbni toza saqlash, Niyat va amalda doimo to‘g‘rilikka intilishimiz lozim.

Bu oyat bizga hayotimizni nazorat qilish, ortiqcha so‘z va amal qilishdan saqlanish va har bir harakatimiz uchun Alloh oldida javobgarlikni yodda tutishni o‘rgatadi.

Munavvarov Ahror

ta'lim muassasasi 2-kurs talabasi